بلیت هواپیما چرا انقدر گران است؟ | پشت پرده پروازهای چارتری و دعوای دولت و ایرلاین ها

به گزارش همشهری آنلاین، در روزهای اخیر شرکت‌های هواپیمایی اعلام کرده‌اند قیمت بلیت را به‌علت افزایش نرخ ارز ۲۴ درصد گران خواهند کرد. این موضوع با اعتراض سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان مواجه شده است. سازمان حمایت می‌گوید شرکت‌های هواپیمایی از هرگونه افزایش قیمت بلیت منع شده‌اند و باید مجوز بگیرند. این در حالی است که شرکت‌های هواپیمایی می‌گویند براساس حکمی که دیوان عدالت اداری در سال گذشته داد، این شرکت‌ها می‌توانند قیمت بلیت را خودشان تعیین کنند و دولت حق مداخله در قیمت‌گذاری ندارد.

انجمن شرکت‌های هواپیمایی شرایط اقتصادی و مسائل امنیتی کشور در ۶ ماه اول سال را که منجر به کاهش ۱۹درصدی مسافران نسبت به سال گذشته شده، فعال شدن مکانیسم ماشه و تشدید تحریم‌ها که امکان تامین قطعات و موتور هواپیما را با هزینه‌های بیشتری همراه کرده و نیز افزایش نرخ ارز را ازجمله دلایل افزایش قیمت بلیت اعلام کرده است. با این حال نگاهی به سایت‌های فروش بلیت نشان می‌دهد قیمت مسیرهای پرتردد بالا رفته است.

به همین دلیل در میزگرد تلویزیون همشهری با حضور مازیار شهمیری، عضو هیأت رئیسه انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران و علیرضا منظری، معاون پیشین سازمان هواپیمایی کشوری، به بررسی علت گرانی بلیت هواپیما پرداختیم.

واسطه‌ها بلیت را گران‌ می‌کنند

مازیار شهمیری، عضو هیأت رئیسه انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران: تنوع و مدل‌های مختلف فروش بلیت هواپیما در ایران وجود ندارد. ابتدا باید مشخص کنیم نحوه فروش بلیت چگونه است. قبلا سازمان هواپیمایی کشوری بلیت‌های سیستمی را تعریف کرده بود که قیمت مشخص داشتند. پس از آن پروازهای موسوم به چارتری ایجاد شد که موجب مشکلات شدیدی شده‌اند. امروزه بلیت همان پروازهای سیستمی هم به شیوه چارتر به فروش می‌رود و بیشترین شکایت مردم هم از این نوع فروش بلیت است.

نوعی از فروش بلیت هم شامل فروش بلیت همراه با خدمات هتل و سایر خدمات است که سبب می‌شود بررسی قیمت آنها دشوار شود و نمی‌توان گفت گرانفروشی صورت گرفته یا نه.

شرکت‌های هواپیمایی مدعی هستند سود ندارند اما چرا اینقدر تقاضا برای راه‌اندازی شرکت هواپیمایی بالاست؟ اگر شرکت‌های هواپیمایی از فروش بلیت سود نمی‌کنند، از چه شیوه‌ای درآمد به‌دست می‌آورند؟ چرا شرکت‌های هواپیمایی که تعداد هواپیمای ناچیزی دارند با یکدیگر ادغام نمی‌شوند تا هزینه‌هایشان سرشکن شود و پایین بیاید؟

در دنیا برخی شرکت‌های هواپیمایی برای پایین آوردن قیمت بلیت، برخی خدمات را اختیاری می‌کنند، مثلا دریافت غذا را انتخابی می‌کنند و مشتری می‌تواند پول غذا را نپردازد.

یکی از علل گرانی بلیت هواپیما در ایران شبکه توزیع ناعادلانه است، یعنی حتی اگر شرکت‌های هواپیمایی قیمت‌های مصوب را رعایت کنند اما عملا بلیت با قیمت بسیار بالاتر به‌دست مردم می‌رسد چراکه چند واسطه بین شرکت هواپیمایی و مسافران ایجاد شده است.

روش عادلانه توزیع بلیت هواپیما این است که شرکت هواپیمایی از طریق واسطه‌های قانونی و مجاز به مسافران بلیت بفروشد. این واسطه‌ها فقط باید بلیت را به مردم بفروشند و حق رقابت با یکدیگر ندارند. اکنون در ایران اتفاقی که افتاده این است که بلیت‌های هر پرواز با اینکه باید سیستمی به فروش برود، به چند شرکت به‌طور چارتر داده می‌شود و مسافران هم مجبورند از واسطه‌هایی که چارتر کرده‌اند بلیت را با بهای گران‌تر بخرند. شرکت‌های هواپیمایی با فروش چارتری در گرانی بلیت دخیل هستند. اگر این شرکت‌ها مشکل نقدینگی دارند نشان‌دهنده سوءمدیریت آنهاست.

گرانی بلیت ضروری است

علیرضا منظری، معاون پیشین سازمان هواپیمایی کشوری: نرخ‌گذاری بلیت در چارچوب اقتصاد حمل‌ونقل هوایی می‌گنجد. اگر قیمت بلیت را به تنهایی مورد بررسی قرار دهیم کار کارشناسی نیست. اقتصاد حمل‌ونقل هوایی مجموعه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی و بنگاه‌داری است که شرکت‌های هواپیمایی و فرودگاه‌ها را دربرمی‌گیرد. برای تعیین قیمت بلیت هواپیما نهادهای بین‌المللی چارچوب‌هایی را تعریف کرده‌اند و بر مبنای آن چارچوب، قیمت بلیت تعیین می‌شود.

به‌علت هزینه‌های جاری نگهداری هواپیما و از رده خارج شدن هواپیماها برخی شرکت‌هایی که فقط یک هواپیما دارند هزینه جاری کمتری نسبت به شرکت‌هایی دارند که چند هواپیما دارند. این شرکت‌ها هزینه نگهداری هواپیماهای از کارافتاده را روی هزینه تمام‌شده بلیت می‌کشند و یکی از دلایل بالا بودن قیمت بلیت همین است.

هزینه تمام‌شده برای یک ساعت پرواز در ایران شامل خدمات پروازی، بنزین، کترینگ، رفت‌وآمد در فضا، فرودگاه و سایر هزینه‌های جاری به‌طور متوسط ۲.۵ تا ۳ میلیون تومان درمی‌آید.

هزینه‌های بخش فنی هواپیما به ارز وابسته است، چون قطعات هواپیما وارداتی است. ۲۵ تا ۳۰ درصد کل هزینه‌های یک شرکت هواپیمایی هزینه‌های فنی و نگهداری است.

مشکل دیگر سن بالای هواپیماهای ایران است که هزینه نگهداری آنها را بالا نگه داشته است.

به‌علت هزینه‌های بالا، شرکت‌های هواپیمایی داخلی پولی برای سرمایه‌گذاری ندارند و تمام آن را صرف هزینه‌های جاری می‌کنند.

پروازهای چارتری در همه کشورها وجود دارد و منظور از آن فروش گروهی بلیت‌های یک پرواز است. شرکت‌های هواپیمایی در ایران به‌علت کمبود نقدینگی که دارند مجبور می‌شوند بلیت‌هایشان را به‌طور چارتری پیش‌فروش کنند و مثلا ظرفیت پرواز خود را برای ۶‌ماه به چارترکننده می‌فروشند. بدین‌ترتیب، چارترکننده تا ۶‌ماه مسئول فروش بلیت آن شرکت هواپیمایی می‌شود و خودش به هر قیمتی که می‌خواهد به مردم عرضه می‌کند. وضع این چارترکننده‌ها آنقدر خوب شده که خودشان دارند شرکت هواپیمایی تاسیس می‌کنند.

اقتصاد حمل‌ونقل هوایی نیازمند جراحی است و تا زمانی که عرضه بلیت هواپیما کمتر از تقاضاست، این مشکل ادامه دارد. رفع مشکلات ارزی و نقدینگی و واردات هواپیماهای با عمر کمتر ضروری است.