از راه ابریشم تا شانگهای ؛ ایران و چین در جستجوی مسیرهای جدید
به گزارش همشهری آنلاین، در حالی که روابط اقتصادی ایران و چین در چارچوب یک توافق راهبردی ۲۵ ساله بیش از پیش گسترش یافته، این همکاری‌ها با چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی در حال روبرو شدن هستند. از یک سو، با بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و ترانزیت، امکان اتصال مستقیم ایران به ابتکار «یک کمربند-یک راه» چین فراهم شده است. از سوی دیگر، سفر رئیس‌جمهور به چین برای شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای، فرصتی مغتنم برای رایزنی‌های اقتصادی و جذب سرمایه به شمار می‌رود. با این حال، کارشناسان معتقدند که موفقیت این راهبردها بیش از هر چیز به اصلاحات داخلی و ایجاد فضای جذاب برای سرمایه‌گذاری خارجی بستگی دارد.
نقش ایران در ابتکار «یک کمربند-یک راه»
«ابتکار کمربند و جاده» (Belt and Road Initiative) طرح بلندپروازانه چین برای توسعه اقتصادی در غرب آسیا و اروپا است. این طرح با هدف درهم‌تنیدن زیرساخت‌ها و تقویت نفوذ اقتصادی چین در منطقه، فرصت‌های بزرگی برای کشورهای مسیر خود ایجاد می‌کند. با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک ایران، این کشور می‌تواند با بهبود زیرساخت‌ها، سهم بیشتری از این ترانزیت بین‌المللی به دست آورد و به یک هاب منطقه‌ای تبدیل شود.
همکاری‌های ترانزیتی: از ریل تا جاده، ایران در مسیر راه ابریشم جدید
رئیس مرکز امور بین‌الملل وزارت راه و شهرسازی، امین ترفع، در گفت‌وگو با مهر، از گسترش همکاری‌های حمل‌ونقل و ترانزیت با چین در چارچوب توافق راهبردی ۲۵ ساله خبر داده است. این همکاری‌ها که عمدتاً بر مسیرهای زمینی تمرکز دارند، به منظور افزایش سهم ایران در ترانزیت بین‌المللی کالا صورت می‌گیرند.
مسیر ریلی: ایران از طریق خطوط ریلی سرخس و اینچه‌برون به آسیای مرکزی متصل می‌شود و از آنجا نیز به قزاقستان و سپس چین می‌رسد. این مسیرها مدت‌ها است که فعال هستند و مبادلات تجاری را میان دو کشور برقرار کرده‌اند. علاوه بر این، مسیرهای جدیدی همچون مسیر چین-قرقیزستان در حال ساخت است که اتصال مستقیم ریلی ایران به چین را تقویت خواهد کرد.
مسیر جاده‌ای: ترفع همچنین به احتمال برقراری ارتباط جاده‌ای میان ایران و چین در ماه‌های آینده اشاره کرده است. این امر می‌تواند ظرفیت ترانزیتی ایران را به شکل چشمگیری افزایش دهد و امکان جابجایی سریع‌تر کالاها را فراهم کند.
روابط تجاری و دریایی: چین، شریک اول تجاری ایران با سهم ۹۰ درصدی از دریا
با وجود تحریم‌های غرب، چین همچنان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران باقی مانده است. این موضوع به خصوص در حوزه حمل‌ونقل دریایی، جایی که ۹۰ درصد مبادلات تجاری دو کشور از طریق بنادر و دریا صورت می‌گیرد، به وضوح قابل مشاهده است. این حجم بالای تجارت دریایی نشان‌دهنده اهمیت حیاتی مسیرهای آبی برای حفظ و گسترش روابط اقتصادی میان تهران و پکن است.
چالش‌های جذب سرمایه
سفر اخیر رئیس‌جمهور به چین، اگرچه در وهله اول با هدف شرکت در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای انجام شده، اما به گفته رئیس اتاق مشترک ایران و چین، مجیدرضا حریری، فرصتی برای رایزنی‌های اقتصادی در حاشیه این اجلاس است. با این حال، حریری تاکید می‌کند که این سفر به تنهایی به جذب سرمایه‌گذاری مستقیم از چین منجر نخواهد شد.
نبود جذابیت اقتصادی: حریری معتقد است که ایران در سه دهه گذشته در جذب سرمایه‌گذاری خارجی موفق نبوده و این مشکل تنها به چین مربوط نمی‌شود. او تاکید می‌کند که برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی، ابتدا باید جذابیت‌های اقتصادی در داخل کشور ایجاد شود. این جذابیت‌ها شامل ثبات سیاسی، قوانین شفاف و محیط کسب‌وکار امن است.
نیاز به اصلاحات داخلی: با توجه به تغییرات اخیر در وزارت اقتصاد و سازمان سرمایه‌گذاری خارجی، حریری بر لزوم اتخاذ سیاست‌های جدید برای جذب سرمایه تأکید می‌کند. او معتقد است که بدون اصلاحات جدی و بنیادین در ساختارهای اقتصادی، نمی‌توان انتظار داشت که حتی چین، که شریک اصلی تجاری ایران است، سرمایه‌گذاری‌های بزرگ و بلندمدت انجام دهد.
تعادل میان دیپلماسی خارجی و اصلاحات داخلی
روابط اقتصادی ایران و چین در حال ورود به فاز جدیدی است که با توافق راهبردی ۲۵ ساله و پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای شکل گرفته است. این همکاری‌ها، به‌ویژه در حوزه ترانزیت، می‌تواند به ایران کمک کند تا از مزایای جغرافیایی خود برای تبدیل شدن به یک قطب ترانزیتی در منطقه بهره‌مند شود.
با این حال، باید توجه داشت که موفقیت این استراتژی‌ها تنها به دیپلماسی خارجی بستگی ندارد. مادامی که فضای داخلی اقتصادی ایران برای سرمایه‌گذاران خارجی جذاب نباشد، حتی با وجود توافقات بزرگ، نمی‌توان انتظار جذب سرمایه‌های کلان را داشت. به همین دلیل، برای بهره‌برداری کامل از فرصت‌های پیش‌رو، دولت ایران باید به طور همزمان بر اصلاحات اقتصادی داخلی و ایجاد محیطی امن برای سرمایه‌گذاری، در کنار تقویت روابط با شرکای شرقی خود، تمرکز کند.
