دستگاه فیلتر پرس روغن: راز شفافیت روغن فرابکر و سالم
در صنعت تولید مواد غذایی، بهویژه روغنهای خوراکی، «شفافیت» و «خلوص» دو فاکتور اصلی تعیینکننده کیفیت هستند. مشتری نهایی چه به دنبال روغن زیتون بکر باشد و چه روغن کنجد، از محصولی که دارای لرد، تیرگی یا ذرات معلق باشد، دوری میکند. دقیقاً در همین نقطه است که تکنولوژی فیلتر پرس روغن به عنوان قلب تپنده خط تصفیه، وارد میدان میشود.
این دستگاه نه تنها یک صافی ساده نیست، بلکه یک سامانه پیشرفته برای جداسازی جامد از مایع است که ارزش افزوده محصول شما را چندین برابر میکند. در این مقاله جامع، به بررسی تخصصی کاربرد فیلتر پرس در روغنگیری دانههایی نظیر کنجد، زیتون، آفتابگردان و نارگیل میپردازیم.
فیلتر پرس روغن چیست و چرا حیاتی است؟
بسیاری از تولیدکنندگان، پس از مرحله روغنگیری (پرس سرد یا گرم)، با روغنی مواجه هستند که اصطلاحاً «خام» (Crude Oil) نامیده میشود. این روغن حاوی ذرات ریز دانه، صمغها، مومها و لرد است. فیلتر پرس روغن دستگاهی است که با ایجاد فشار مثبت، این روغن خام را از میان صفحات و پارچههای مخصوص عبور داده و تمامی ناخالصیهای میکرونی را جدا میکند.
نتیجه کار، روغنی کریستالی، شفاف و با ماندگاری بسیار بالاتر است. بدون استفاده از این دستگاه، فسادپذیری روغن به دلیل وجود ذرات ارگانیک بهشدت افزایش مییابد و طعم آن در کوتاهمدت تغییر میکند.
تاریخچه: از کیسههای پارچهای تا فیلتر پرسهای مدرن
تاریخچه تصفیه روغن به هزاران سال پیش باز میگردد. در دوران باستان، رومیان و یونانیان برای صاف کردن روغن زیتون، آن را در کیسههای پشمی میریختند و با سنگهای سنگین تحت فشار قرار میدادند. این روش زمانبر و غیربهداشتی بود.
با انقلاب صنعتی، نیاز به تصفیه حجم بالای روغن احساس شد. اولین نمونههای فیلتر پرس در اواسط قرن نوزدهم برای صنایع شکر و روغن ابداع شدند. اما جهش اصلی زمانی رخ داد که استانداردهای بهداشتی (Food Grade) سختگیرانه شد. فیلتر پرسهای امروزی با استفاده از پلیمرهای پیشرفته (پلیپروپیلن) و روکشهای استیل ضدزنگ، تکاملیافتهترین نسخه این تاریخچه طولانی هستند که بالاترین سطح بهداشت را تضمین میکنند.
نحوه عملکرد فیلتر پرس در خط تولید روغن
فرایند تصفیه در فیلتر پرس روغن طی چهار مرحله اصلی انجام میشود:
- تغذیه (Feeding): روغن کدر و حاوی لرد توسط پمپهای مخصوص (معمولاً پمپهای دندهای یا مونو پمپ که به بافت روغن آسیب نزنند) با فشار به داخل دستگاه پمپاژ میشود.
- فیلتراسیون (Filtration): صفحات دستگاه که با پارچههای صافی مخصوص پوشانده شدهاند، محکم به هم فشرده شدهاند. روغن با فشار از بافت پارچه عبور میکند، اما ذرات جامد و لرد پشت پارچه گیر میافتند.
- تشکیل کیک (Cake Formation): به مرور زمان، ذرات جامد جمع شده بین صفحات، یک لایه فشرده به نام «کیک فیلتر» را تشکیل میدهند. خودِ این کیک به عنوان یک فیلتر ثانویه عمل کرده و ذرات بسیار ریزتر را نیز جذب میکند.
- تخلیه: پس از پر شدن ظرفیت صفحات، جریان قطع شده، جک هیدرولیک باز میشود و کیکهای خشک (که حاوی ناخالصیها هستند) تخلیه میشوند.
کاربرد تخصصی فیلتر پرس در انواع روغنهای گیاهی
هر نوع روغن، چالشهای تصفیه مخصوص به خود را دارد. در ادامه نقش فیلتر پرس روغن را در محبوبترین دانههای روغنی بررسی میکنیم:
۱. فیلتر پرس در روغن کنجد (Sesame Oil)
در روش پرس سرد (Cold Press)، روغن کنجد خروجی حاوی مقدار زیادی ذرات ریز سیاه یا قهوهای پوست کنجد است. اگر این ذرات جدا نشوند، روغن به سرعت تهنشین کرده و ظاهر بدی در بطری پیدا میکند. فیلتر پرس با پارچههای نخی یا پلیآمید خاص، روغن کنجد را به رنگ طلایی شفاف درمیآورد که استاندارد بازارپسندی است.
۲. روغن زیتون (Olive Oil) و حذف “لرد”
روغن زیتون بکر یا فرابکر بلافاصله پس از استحصال دارای مقداری آب و ذرات میوه زیتون (پومیس) است. باقی ماندن این ذرات باعث تخمیر و ایجاد بوی بد در روغن میشود. استفاده از فیلتر پرس در اینجا دو کارکرد دارد:
- شفافسازی نهایی (Polishing).
- حذف رطوبت باقیمانده در بافت ذرات جامد.
۳. روغن آفتابگردان و کلزا (Winterization)
در تولید صنعتی روغن آفتابگردان و کلزا، مشکلی به نام «موم» (Wax) وجود دارد. این مومها در دمای پایین باعث کدر شدن روغن میشوند. در فرآیندی به نام وینترایزیشن (Winterization)، روغن سرد میشود تا مومها کریستالی شوند و سپس توسط فیلتر پرس روغن این مومهای جامد شده از روغن جدا میشوند تا روغنی داشته باشیم که حتی در یخچال هم شفاف بماند.
۴. روغن نارگیل (Coconut Oil)
روغن نارگیل ویرجین (VCO) بسیار حساس است. کوچکترین ناخالصی رنگ آن را از سفید برفی به زرد تغییر میدهد. فیلتر پرس با صفحات ممبران (Membrane) بهترین گزینه برای روغن نارگیل است تا بالاترین حد شفافیت حاصل شود.
مشخصات فنی و سایزهای متداول برای صنایع غذایی
برخلاف صنایع معدنی که از دستگاههای غولپیکر استفاده میکنند، در صنایع غذایی و کارگاههای روغنکشی، ظرافت و جنس بدنه اهمیت بیشتری دارد.
۱. جنس بدنه فیلتر پرس روغن و صفحات (Food Grade)
برای دریافت مجوزهای بهداشتی (سیب سلامت)، اجزای در تماس با روغن باید کاملاً بهداشتی باشند:
- صفحات: معمولاً از جنس پلیپروپیلن (PP) سفید و فود گرید هستند.
- شاسی: یا تمام استیل است ( فیلتر پرس روغن تمام استیل ) و یا با روکش ورق استیل (SS304 یا SS316) پوشانده میشود تا از زنگزدگی و آلودگی جلوگیری شود.
۲. سایزهای پرکاربرد
- سایز ۲۰×۲۰ و ۴۰×۴۰ سانتیمتر( فیلتر پرس خانگی): مناسب برای فروشگاههای روغنگیری در حضور مشتری و کارگاههای کوچک (ظرفیت ۱۰۰ تا ۵۰۰ لیتر در روز).
- سایز ۶۰×۶۰ سانتیمتر: مناسب برای کارگاههای متوسط تولید روغن کنجد و زیتون (ظرفیت تا ۲ تن در روز).
- سایز ۸۰×۸۰ و ۱۰۰×۱۰۰ سانتیمتر: مخصوص کارخانجات صنعتی تصفیه روغن (ظرفیتهای تناژ بالا).
مزایای رقابتی استفاده از فیلتر پرس در خط تولید
چرا باید برای خرید فیلتر پرس روغن هزینه کنید؟
- افزایش قیمت محصول نهایی: روغن شفاف همیشه گرانتر از روغن کدر فروخته میشود.
- کاهش ضایعات: برخلاف روشهای تهنشینی که مقداری روغن را هدر میدهند، فیلتر پرس با سیستم فشاری، حداکثر روغن را از لرد جدا میکند.
- سرعت بالا: تصفیه صدها لیتر روغن در چند ساعت، بهجای چند روز انتظار برای تهنشینی.
- انطباق با استانداردها: برای صادرات و فروش در فروشگاههای زنجیرهای، فیلتراسیون استاندارد الزامی است.
قلب تپنده دستگاه: راهنمای جامع انتخاب پارچه فیلتر پرس روغن
شاید شاسی و جک دستگاه وظیفه تحمل فشار را داشته باشند، اما این پارچه فیلتر پرس است که تعیین میکند روغن خروجی شما چقدر شفاف باشد. انتخاب غلط پارچه میتواند باعث پاره شدن سریع آن در برابر دمای روغن و یا عبور ذرات لرد شود.
در بازار ایران، سه نوع پارچه اصلی برای صنعت روغنکشی استفاده میشود که هر کدام ویژگیهای خاص خود را دارند:
۱. پارچههای پنبهکتان (Cotton Duck)؛ کلاسیک و محبوب
این پارچهها که به «برزنت نخی» یا «کتان» نیز معروف هستند، از دیرباز در کارگاههای روغنکشی سنتی استفاده میشدند.
- مزایا: بافت بسیار متراکم و ضخیمی دارند که جلوی عبور لرد را به خوبی میگیرد. همچنین به دلیل طبیعی بودن الیاف، نگرانی بابت واکنشهای شیمیایی با روغن داغ کمتر است.
- کاربرد: بیشتر برای تصفیه مرحله اول روغن کنجد و آفتابگردان در کارگاههای کوچک و متوسط استفاده میشود. این پارچهها “کیک” بسیار خوبی تشکیل میدهند.
۲. پارچههای پلیاستر ضخیم (Polyester)؛ مقاوم و صنعتی
اگر دمای روغن خروجی از پرس شما بالاست یا فشار دستگاه را برای آبگیری حداکثری بالا میبرید، پارچه پنبهای ممکن است زود پوسیده شود. اینجا پارچههای پلیاستر ضخیم وارد میدان میشوند.
- مزایا: مقاومت کششی فوقالعاده بالا و تحمل حرارتی عالی. این پارچهها به راحتی پاره نمیشوند و برای سیکلهای طولانیمدت در کارخانجات صنعتی ایدهآل هستند.
- کاربرد: مناسب برای روغنکشی دانههای سخت مثل کلزا و هسته انگور که نیاز به فشار بالا دارند.
۳. پارچههای پلیپروپیلن (PP) اسپانیایی؛ شکارچی میکرونها!
زمانی که هدف شما تولید روغن «مجلسی» یا صادراتی است، دیگر حذف لرد درشت کافی نیست؛ شما باید کدری (Haze) روغن را بگیرید. برای این کار از پارچههای تخصصی پلیپروپیلن که اغلب وارداتی از اسپانیا هستند استفاده میشود.
- دقت فیلتراسیون: این پارچهها بر اساس «میکرون» درجهبندی میشوند. در بازار ایران معمولاً از رنج ۱ تا ۲۵ میکرون موجود است.
- ۱ تا ۵ میکرون: برای تولید روغنهای دارویی و آرایشی (مثل روغن نارگیل یا بادام شیرین) که باید مثل اشک چشم زلال باشند.
- ۱۰ تا ۲۵ میکرون: برای مرحله نهایی (Polishing) روغنهای خوراکی معمولی.
- ویژگی: سطح این پارچهها صیقلیتر است، در نتیجه کیک فیلتر راحتتر از آنها جدا شده و شستشوی آنها بسیار آسانتر از مدلهای نخی است.
افزایش عمر مفید پارچهها: ۳ نکته طلایی نگهداری
بسیاری از تولیدکنندگان از هزینههای تعویض پارچه گلایه دارند، در حالی که با رعایت چند نکته ساده میتوان عمر آنها را دو برابر کرد:
- شستشوی معکوس (Backwash) ممنوع نیست، اما…: اگر از پارچههای ضخیم استفاده میکنید، هر از گاهی شستشو با آب گرم و مواد شوینده خنثی (بدون سود سوزآور قوی که به الیاف آسیب بزند) ضروری است تا منافذ پارچه باز شود.
- تنظیم صحیح فشار: فشار دستگاه را ناگهانی بالا نبرید. شوک فشاری میتواند باعث باز شدن تار و پود پارچه و عبور لرد شود. فشار را پلکانی افزایش دهید.
- نصب صحیح: پارچه باید کاملاً روی صفحه بنشیند. کوچکترین چروک خوردگی در لبههای صفحه، باعث نشتی روغن (Lip leakage) و پاره شدن پارچه در زیر فشار جک میشود.
سوالات متداول مدیران صنایع درباره فیلتراسیون روغن
۱. آیا فیلتر پرس باعث تغییر طعم روغن میشود؟
خیر. اگر از پارچههای فود گرید (Food Grade) استفاده شود و نظافت دستگاه رعایت گردد، فیلتر پرس هیچ تاثیری روی طعم و بوی روغن ندارد و تنها ذرات معلق را جدا میکند. اتفاقاً حذف لرد باعث میشود طعم روغن در طول زمان تلخ نشود.
۲. برای یک کارگاه روغنکشی در حضور مشتری چه سایز فیلتر پرس روغن بخریم؟
برای مغازهها، فیلتر پرس سایز ۲۰×۲۰ یا ۴۰×۴۰ با تعداد صفحات کم (۵ تا ۱۰ صفحه) بهترین گزینه است. هم جای کمی میگیرد و هم ظاهر صنعتی و حرفهای به کسبوکارتان میدهد که اعتماد مشتری را جلب میکند.
۳. تفاوت فیلتر پرس با فیلترهای کاغذی چیست؟
فیلترهای کاغذی یکبار مصرف هستند و هزینه جاری بالایی دارند. اما فیلتر پرس با پارچههای دائمی کار میکند که ماهها قابل استفاده هستند و از نظر اقتصادی برای تولید مداوم بسیار بهصرفهترند.
نتیجهگیری و مشاوره خرید
صنعت روغنکشی دیگر جایی برای روشهای سنتی ندارد. اگر به دنبال ارتقای کیفیت محصول خود، از کنجد گرفته تا زیتون هستید، نصب یک دستگاه فیلتر پرس روغن استاندارد، هوشمندانهترین سرمایهگذاری شما خواهد بود.
انتخاب سایز دستگاه، نوع پارچه و فشار پمپ نیاز به محاسبات دقیق مهندسی دارد. برای اینکه خط تولید شما بدون نقص کار کند، پیشنهاد میکنیم قبل از خرید، حتماً با متخصصان و سازندگان معتبر مشورت کنید یا با شماره 02491010481 تماس گرفته و مشاوره تخصصی در یافت کنید.